Soleil levant van Claude Monet of Pierre-Auguste Renoirs Lunch van roeiers zijn erge bekende en populaire schilderijen en vallen beide onder de kunststroming impressionisme. Deze kunststroming is ontstaan in de negentiende eeuw in Frankrijk. Nu behoort het tot een van de belangrijkste kunststromingen van de wereld.

 

Het ontstaan

Het begon allemaal bij jonge Franse kunstenaars die in 1860 probeerde de impressie die je op een bepaald moment hebt, vast te leggen op een doek. Ze probeerde dit te doen door zich te richten op werking van kleur en veranderende lichteffecten. Schilders als Monet, Renoir, Sisley, Degas en Pissarro hebben hiermee de tradities van de schilderkunst genegeerd. De penseelstreken die ze zette waren niet meer glad maar pasteus opgebracht ook was hun kleurenpalet niet ingetogen maar uitbundig wat totaal tegen de academische tradities was. Dit werd beschouwd als het begin van de moderne kunst. Het impressionisme heeft niet alleen de kunstwereld veranderd maar ook de klassieke muziek en literatuur beïnvloed. Het impressionisme was voor het eerst goed te zien toen de kunstenaars 165 werken exposeerde in een atelier in Parijs. Ze deden dit op een heel slim en strategisch moment want ze deden het precies een maand voor de opening van de officiële jaarlijkse Salon. De bezoekers van de eerste expositie waren erg geschrokken van de tentoonstelling van de nu zo gewaardeerde impressionistische schilderijen.

​

Het impressionisme is ontdekt doordat iemand meer wilde weten over de wetenschap achter hoe wij kleur en licht ervaren. Hier is het neo-impressionisme uit voortbestaan. Kunstenaars als Signac en Seurat zetten kleuren direct op het doek zonder ze te mengen. Hun schilderijen waren ook opgebouwd uit stippen. De nieuwe kunststijl was gebaseerd op de pseudowetenschappelijke theorieën over de waarneming van kleur. De juiste verdeling en combinatie van kleur zou volgens het onderzoek leiden tot eenheid en harmonie.

​

In tegenstelling tot de neo-impressionisten streefde de post-impressionisten juist naar een anti realistische benadering. Voor kunstenaars als Gauguin en Van Gogh waren de wetenschappelijke richtlijnen niet in vergelijking te brengen met de behoefte om hun emoties en gedachten tot uitdrukking te kunnen brengen in de kunst.

​

Het impressionisme was vooral een revolutionaire kunstbeweging. Ze keerde zich af tegen de traditie van het binnen schilderen en begonnen met buiten schilderen. In die tijd was het een eeuwenlange traditie om binnen in een atelier te schilderen maar de impressionisten gingen dus het liefst buiten schilderen. Ook schilderende zij geen historiestukken vol nationalistisch propaganda of schilderijen met een religieus thema. De onderwerpen die ze schilderden verbeelden ook geen morele probleemstelling en ze communiceerden geen onderliggende boodschap meer. In plaats daarvan besloten de impressionisten voor inspiratie uit het alledaagse leven te gebruiken. Ze schilderde mensen op een terras, bezoekers van een café, wandelaars op de boulevard van Parijs of repeterende ballerina’s. Er waren natuurlijk ook impressionisten die de natuur schilderden. Deze groep noemen we de natuur impressionisten. Zij schilderde onder andere landschappen en dorpsgezichten. waarin de sfeer van het seizoen, het zonlicht en de lucht centraal stond. Landschapsschilders wilde ook een bepaald licht en de atmosfeer goed vastleggen in hun schilderijen. Ze wilde vastleggen hoe iets eruit zag op een bepaald moment in een specifiek jaargetijde eruit zag. Daarom moest een schilderij snel gemaakt worden want anders had je een andere hoeveelheid licht en is het beeld dus anders. Impressionisten noemen zichzelf ook wel 'illuministen .' Ze gebruikten die term van 1860 tot 1874, voordat de mensen het scheldwoord impressionisten hadden bedacht.

 

Stijlkenmerken van impressionisme

Impressionisme had niet alleen een andere inhoud en gedachtegang, maar is ook stilistisch gezien erg vernieuwend. Toen de impressionisten meer aandacht begonnen te krijgen en opgemerkt werden gold de veelvuldig toegepaste stijl van het neoclassicisme nog altijd als officieel erkende schilderstijl. Deze stijl was dan ook favoriet bij William-Adolphe Bouguereau. Hij was sterk tegen het impressionisme, omdat dit volledig afweek van de academische stijl. Doordat deze stijl zich zo afzette tegen de traditionele conventies ontwikkelde ze ook haar eigen regels en technieken.

​

Doordat impressionisten in de natuur werkten waren de kleuren in hun schilderijen veel lichter en waren de schaduwen juist veel kleurrijker. Afgebeelde gezichten werden door het wisselende licht ook vlekkerig en de contouren van vormen minder scherp.

​

De impressionisten probeerden het schilderen te combineren met wetenschappelijke inzicht over kleuren. Ze bedachten een manier om die kennis in praktijk te brengen tijdens het schilderen. Ze wisten dat er drie primaire kleuren zijn (geel, rood en blauw). Ze wisten ook dat door ze te mengen ze drie secundaire kleuren kregen (groen, oranje en paars). Deze primaire en secundaire kleuren vormen samen de kleuren van de regenboog. Deze kleuren zijn niet alleen te zien in een regenboog, maar zie je ze ook als je met natuurkunde een lichtstraal breekt. Omdat de impressionisten in hun schilderijen zoveel mogelijk realiteit willen hebben, gebruikte ze mengsels van deze kleuren. Ze plaatsten de kleuren puur en losjes naast elkaar met vlotte penseelstreken op het doek. Dit deden ze doordat als je op afstand kijkt de kleuren mengen tot een nieuwe kleur. Doordat de verftoetsen duidelijk en zichtbaar in het definitieve schilderij zitten versterkt dit deze indruk en laten ze ook zien dat de schilderijen snel gemaakt zijn.